Rynki na Śląsku

[Comen]

Wiele śląskich miast posiada zabytkowe place rynkowe, co wynika z faktu, że w większości znajdują się tutaj bardzo stare ośrodki osadnicze. Rynek to zawsze wizytówka miasta. Najczęściej na rynku znajdował się ratusz i najbogatsze siedziby mieszczańskie. W tym sensie rynki w tym regionie wyróżniają się ciekawą architekturą i sporą kubaturą stojących tu kamienic, nawet w przypadku jeśli nie są to miasta zbyt duże. Dość charakterystycznym elementem rynków śląskich są tzw. bloki śródrynkowe czyli kwartały zabudowy wkraczające na plac. W Małopolsce czy na Mazowszu generalnie tak nie budowano, chociaż środek placu zajmowały czasami budynki ratusza lub kramów. Podobnie zresztą jak w kilku innych regionach place rynkowe znajdują się w niektórych osadach które dzisiaj utraciły prawa miejskie. Z kolei jest też grupa miast przemysłowych lub uzdrowisk, które rynku w znaczeniu historycznym nie posiadają, np. Zabrze, Świętochłowice, Ozimek, Karpacz czy Polanica-Zdrój. Lista rynków które odwiedziłem daleka jest jeszcze oczywiście od wyczerpania (zawsze można ją w swoim czasie uzupełnić) - poniżej jednak zamieszczam trochę charakterystyk dotyczących wybranych placów rynkowych w miastach śląskich. Oprócz ośrodków górnośląskich i dolnośląskich do grupy tej włączyłem także miasta Kotliny Kłodzkiej, które formalnie do regionu nie należały a także Wschową, która znajduje się obecnie w lubuskim, ale stanowiła pogranicze Śląska i Wielkopolski. Na początek miasta wojewódzkie oraz te które pełniły taką rolę do reformy administracyjnej w 1999 roku.
1. Wrocław - jeden z większych rynków w Polsce powiększony dodatkowo o przylegające do niego skośnie Plac Solny i plac przy kościele farnym św. Elżbiety. Z narożników placu wybiegają po 2 ulice, dodatkowo ze środków pierzei wschodniej i północnej zaułki Kurzy Targ i Więzienna. W bloku wewnątrzrynkowym są dodatkowo 3 uliczki. Kształt prostokąta zbliżonego do kwadratu o bokach 205 na 170 m. Na środku oprócz grupy kamienic znajduje się jeden z większych ratuszy miejskich w Polsce i na pewno jeden z piękniejszych. Innymi ciekawymi obiektami na placu jest "górska" fontanna oraz pomnik Aleksandra Fredry. Kiedyś znajdowały się tutaj także takie obiekty jak stacja benzynowa czy kiosk Ruchu. Rynek otaczają różnostylowe kamienice. Wiele z nich wyróżnia się zdobnymi manierystycznymi szczytami oraz pięknymi polichromiami. Przy narożu z Placem Solnym stoi stylistycznie odbiegający od reszty biurowiec z końca lat 20-tych XX wieku. Charakterystycznymi obiektami są też połączone bramką dwa narożne domy dawniej należące do altarystów kościoła św Elżbiety (zwane Jasiem i Małgosią). Na rynku znajduje się kilka muzeów m.in. w budynku ratusza oraz w kamienicy pod Złotym Słońcem (Muzeum Pana Tadeusza).

Wrocław.jpg

2. Opole - dominantą rynku jest dość współczesny ratusz nawiązujący jednak stylistycznie do florenckiego Palazzo Vecchio z wysoką wieżą. Mieści nadal urzędy magistrackie. Podobnie po zniszczeniach wojennych odbudowano w jednolitym pseudobarokowym stylu kamieniczki w pierzei zachodniej i wschodniej. Całość sprawia całkiem niezłe wrażenie. Nowymi obiektami są pomnik księcia Kazimierza - założyciela miasta oraz słup z drogowskazami do miast partnerskich. W narożnej kamienicy pod Lwem gościł w czasie Potopu król Jan Kazimierz.

Opole.jpg

3. Katowice - plac stylistycznie zupełnie odmienny, bez wątpienia jeden z punktów centralnych dzisiejszych Katowic, ale nie mający charakteru średniowiecznego placu miejskiego. Powstał dopiero w XIX wieku i do dzisiaj jego ramy architektoniczne są dość otwarte. Środek zajmuje rondo drogowe oraz torowisko tramwajowe z nowoczesnym przystankiem. Przy placu znajdują się m.in. teatr miejski, dawna siedziba Muzeum Śląskiego oraz dom towarowy Skarbek w stylistyce z lat 70-tych. Kulisami placu są też nowoczesne wysokościowce.

Katowice.jpg

4. Bielsko - rynek Bielska czyli miasta położonego na lewym brzegu Białej należącego już historycznie do ziem śląskich. Położony na wzgórzu jest dość kameralny i znajduje się obecnie nieco na uboczu w stosunku do ruchliwego centrum poniżej. Na płycie znajduje się figura Neptuna oraz wyeksponowane relikty dawnej zabudowy (studnia i wielka waga). Ciekawe sklepy, trochę zieleni.

Bielsko.jpg

5. Wałbrzych - w sumie położony także trochę na uboczu średniej wielkości plac otoczony kilkoma ładnymi kamieniczkami w tym Domem pod Kotwicą i Domem pod Atlantami, który jest siedzibą miejskiej biblioteki. W centrum placu zieleniec. Ładny zakątek w niezbyt uroczym mieście.

Wałbrzych.jpg

6. Jelenia Góra - rynek a w zasadzie Plac Ratuszowy otoczony kamieniczkami, których charakterystycznym elementem są arkadowe podcienia. W centrum pochyłego placu znajduje się miejski ratusz. Jest tu także pomnik herbowy Jeleniej Góry oraz pamiątkowy tramwaj przypominający zlikwidowaną już trakcję. Bez wątpienia jest to jednak średniowieczny plac wytyczony swego czasu z duża precyzją jeśli chodzi o kształt prostokątny.

Jelenia Góra.jpg

7. Legnica - okolice rynku zostały mocno zdemolowane w czasie II wojny światowej stąd dziś tylko część zabudowy ma charakter historyczny. Sam plac ma też dość otwarte ramy. Rynek jest przedzielony wewnętrzną zabudową tworząc część dużą i małą. Do zabytkowych budowli należy rząd tzw. kamieniczek śledziowych oraz ozdobiony sgraffitową dekoracją Dom pod Przepiórczym Koszem. Częścią rynkowej zabudowy jest także legnicka katedra. Ważnym obiektem na placu jest teatr miejski. Wokół jest jednak sporo współczesnych bloczków.

Legnica.jpg

[Comen]

Kilka ciekawych rynków w innych wybranych miastach
1. Bolesławiec - jeden z ładniejszych rynków na Śląsku a nawet w Polsce wyróżniony nagrodą przez IX Kongres Miast Polskich. Środek zajmuje okazały budynek ratusza z manierystycznym portalem i charakterystyczną płaskorzeźbą ukazującą mieszczkę rozbrajającą francuskiego generała z okresu napoleońskiego. Dookoła placu ładne kolorowe kamienice - w jednej z pierzei w ciągu kamienic przebity został tunel. Kościół farny jest nieco podniesiony w stosunku do płyty rynkowej.

Bolesławiec.jpg

2. Złotoryja - wydłużony rynek tzw. corso z wewnętrznym kwartałem zabudowy. W dolnej części znajduje się też skwer Siedmiu Mieszczan związany z legendą o śpiewających rajcach, którzy w ten sposób dziękowali za ocalenie z zarazy. Kamienice rynkowe nieco wyniesione ponad poziom placu (chodnik z balustradą). Ponad kamienicami w części południowej góruje wysoka wieża kościoła farnego.

Złotoryja.jpg

3. Bytom - wydłużony plac, może niezbyt piękny, ale charakterystyczny. Mamy tam miks zabudowy - okazałe kamienice w części środkowej, mniej reprezentacyjne czynszówki a nawet zwykłe bloki. Jest też kościół z ogrodem (dawnym cmentarzem parafialnym). Symbolicznym obiektem na pustym betonowym placu jest pomnik śpiącego lwa.

Bytom.jpg

4. Kłodzko - niewielki pochyły rynek ze schodami. Środek zajmuje okazały ratusz a przy nim studnia miejska. Kłodzko w całości jest ciekawym zespołem zabytkowym, ale rynek ze względu na dość dziwaczne położenie nie zrobił na mnie wielkiego wrażenia.

Kłodzko.jpg

5. Bolków - bardzo ładne centrum niewielkiego miasteczka. Wydłużony rynek z ratuszem w części środkowej. Pozostałą część placu zajmuje skwer z "anielską" fontanną. Rzeźba cherubinka czytającego książkę. Jest też parking. Kamieniczki w jednej z pierzei posiadają rząd podcieni.

Bolków.jpg

6. Strzelin - ciekawy przykład rynku którego w zasadzie nie ma. Jest ratusz z wysoką wieżą i fragment placu na którym postawiono nowe domki imitujące trochę dawne kamieniczki. Generalnie rynek zajmuje duża łąka - dziura urbanistyczna w centrum miasta.

Strzelin.jpg

7. Złotniki Lubańskie - świetny przykład rynku w miasteczku zdegradowanym. Jest cały obwód kamieniczek, aczkolwiek z rogów placu nie wychodzą już żadne drogi. To w zasadzie duża łąka wewnątrz zabudowy ze stojącym pośrodku zawalającym się ratuszem.

Złotniki Lubańskie.jpg

8. Chojnów - rynek wydłużony o kształcie nieregularnym czyli coś w rodzaju corso. Jest tutaj gotycki kościół farny, trochę zrekonstruowanych kolorowych kamieniczek a po drugiej stronie dawny zamek - obecnie muzeum. Fragmenty pierzei pozbawione są zabudowy, czyli kolejna pamiątka po burzliwej historii z czasów ostatniej wojny.

Chojnów.jpg

[gar]

W Bytomiu plac jest tak wydłużony gdyż brakuje historycznej pierzei zachodniej, która nie dotrwała do naszych czasów. W tejże pierzei usytuowany był ratusz z XIX wieku (zastąpił wcześniejszy stojący na środku rynku).

[Adler]

W Cieszynie remonty. Rozkopany cały rynek.

[gar]

A Głęboką skończyli ?

[Adler]

Przeszliśmy całą i nie widziałem tam żadnych prac.