Małopolskie: Dolina Sztoły, Bukowno 25 czerwca 2021

[Comen]

Rzeka Sztoła liczy tylko nieco ponad 13 km a jednak na tym odcinku osobliwości turystycznych jest całkiem sporo.

Górna Sztoła.jpg

Teren ten jest częścią parku krajobrazowego Dolinki Podkrakowskie, jednak niech nie myli nazwa. Sztoła jest dopływem Białej Przemszy a jej dolina znajduje się na zachodnich rubieżach województwa małopolskiego w okolicach Bukowna. To już geograficznie Wyżyna Śląska (Pagóry Jaworznickie), więc sama dolina niewiele ma wspólnego z krasowymi jarami na krawędzi Rowu Krzeszowickiego.

Park krajobrazowy.jpg

Ale fenomenów krasowych trochę tutaj jest. Samo źródło rzeki to krasowe wywierzysko wypływające spod wapieni triasowych. Zwane źródłem w Żuradzie jest dzisiaj jedynym początkiem Sztoły.

Źródło Sztoły.jpg

Ale na starych XIX-wiecznych mapach powyżej znajdował się jeszcze stały ciek zasilany z kilku źródeł. Wody te zanikły w wyniku eksploatacji piasku oraz drążenia tuneli olkuskich kopalni co wytworzyło spory lej depresyjny a wody uciekły w głąb ziemi. Także górna Sztoła to ponik. Traci wodę już po kilkuset metrach swojego biegu w okolicach młyna Polis. Dziś jest to posesja prywatna, właściciel ostrzega o jakimś potwornym psie, który lubi uciekać z zagrody i napadać na turystów, stąd gmina przeniosła trasę szlaku czerwonego Wokół Sztoły. Tylko że to obejście jest niezbyt fortunne. Rzeka w okolicach młyna traci koryto, ale jej resztki tworzą jeszcze spory potoczek, który płynie tym wytyczonym szlakiem.

Zalana droga.jpg

Można więc brodzić na bosaka zalaną drogą albo chaszczować. Poniżej jest odcinek suchy. Głęboka dolina, ale zupełnie bez koryta w okolicach nieistniejącego dziś młyna Podpolis.

Sucha dolina.jpg

Drewniany dom to obecnie działkowy letniaczek.

Przy młynie Podpolis.jpg

Jeśli chodzi o zjawiska krasowe to na Diablej Górze znajduje się jaskinia. Podobno całkiem długa, ale wejście do niej jest niepozorne, wewnątrz trzeba się najpierw czołgać albo iść w kuczki by dojść do szerszych i wyższych partii.

Jaskinia w Diablej Górze.jpg

Diabla Góra i Stoskowa Góra to dwa sąsiadujące ze sobą ostańce zbudowane z wapieni triasowych. W lasach otaczających ten teren miałem niespodziewane spotkanie z panią dzik. Spore bydlę. Sięgałaby mi na oko prawie pod szyję. Niestety aparat włącza się z głośnym dżinglem, co spłoszyło zwierzaka. Za nią pobiegło 5 małych warchlaków. Szósty - niezły zawodnik - odczekał jeszcze pół minuty nim ruszył za rodzinką. Widać podobało mu się rycie w ziemi i co się tam będzie przejmował jakimś człowiekiem szwendającym się po okolicy. Lasy w pobliżu Bukowna rosną na terenach piaszczystych. Nie ma tu pustyni, ale mogła by być. Jeszcze niedawno była tu spora kopalnia piasku Szczakowa. Dziś jest już całkiem zalesiona, praktycznie nie ma widoku na dawne wyrobisko. Ale tu i ówdzie idzie się przez tereny niemal półpustynne z rachitycznymi sosenkami.

Pola piasku.jpg

Wracam do doliny Sztoły w okolicach Bukowna. Tutaj jest to ponownie spora rzeczka zasilana wodami z olkuskich kopalni przez rzekę Babę tworzącą pod Bukownem efektowną kaskadę, szkoda że słabo wyeksponowaną.

Kaskada Baby.jpg

O tej Babie mówiło się że do społy z królową Boną Polskę okradły. Rzeka zatopiła tutejsze kopalnie srebra. Podobno od miejscowej legendy pochodzi też przysłowie gdzie diabeł nie może tam Babę pośle. Od zbiornika wodnego na Sztole prowadzi jej brzegami ścieżka gminna w kolorze czerwonym oraz szlak Camino Santiago.

Zbiornik wodny na Sztole.jpg

Rzeka meandruje w bujnym lesie. Ciekawy jest odcień jej wód pochodzący od jakichś cynobrów wydostających się z kopalni rud cynkowo-ołowiowych.

Meander Sztoły.jpg

Po kilkunastu minutach docieram nad efektowny meander wycięty w zupełnie odsłoniętym piaszczystym brzegu. Miejsce pocztówkowe.

Piaskowy meander1.jpg

Piaskowy meander2.jpg

Dalej jest jeszcze jedno podobne zakole przy samym moście przy ulicy Mostowej.

Piaskowy meander3.jpg

Następnie szlak biegnie równoległymi odcinkami po obu brzegach Sztoły do kolejnego mostu na ulicy Borowskiej. Ciekawszy jest ten po północnej stronie prowadzący często nad samą rzeką. Mijamy polankę rekreacyjną i drewnianą kładkę łaczącą oba brzegi.

Kładka.jpg

W okolicach ulicy Mostowej do Sztoły uchodzi stary kanał kopalniany zwany Sztolnią Czartoryjską.

Sztolnia Czartoryjska.jpg

Na odcinku może 2 km w Bukownie jest odsłonięty, ale na ten dzień nie płynęła nim żadna woda. W okolicach ulicy Borowskiej znajduje się meta spływu kajakowego.

Koniec spływu.jpg

Ciekawy i chyba dość prosty odcinek od Leśnego Dworu biegnie meandrami rzeki i może być alternatywnym sposobem obejrzenia interesującego krajobrazu z poziomu wody.

Stadion miejski w Bukownie.jpg

[Adler]

W lasach otaczających ten teren miałem niespodziewane spotkanie z panią dzik. Spore bydlę. Sięgałaby mi na oko prawie pod szyję. Niestety aparat włącza się z głośnym dżinglem, co spłoszyło zwierzaka. Za nią pobiegło 5 małych warchlaków. Szósty - niezły zawodnik - odczekał jeszcze pół minuty nim ruszył za rodzinką. Widać podobało mu się rycie w ziemi i co się tam będzie przejmował jakimś człowiekiem szwendającym się po okolicy.

Miałem podobne spotkanie onegdaj schodząc z Lackowej w stronę Przełęczy Pułaskiego. Przyjemne uczucie, co?

Po kilkunastu minutach docieram nad efektowny meander wycięty w zupełnie odsłoniętym piaszczystym brzegu. Miejsce pocztówkowe.

Ciekawe takie miejsca.
Polecam z podobnych Jar Wisłoka w Mymoniu, choć geograficznie to nie meander.

Przyjemna wycieczka. Nigdy nie byłem w tych stronach.

[gar]

Ten meander rzeczywiście bardzo fotogeniczny.

[Comen]

Miałem podobne spotkanie onegdaj schodząc z Lackowej w stronę Przełęczy Pułaskiego. Przyjemne uczucie, co?

Powiedzmy, że nigdy nie wiadomo co takiej do głowy strzeli, zwłaszcza że chroni swoje dzieci. Ale zazwyczaj zwierzę samo nie atakuje, dobrze wie, że człowiek może i z kija wystrzelić (w okolicy tego miejsca minąłem ambonę myśliwską, więc takie imprezy pewnie się tam zdarzają). A poza tym co to przy hiszpańskim byku w środku Puszczy Kampinoskiej

[Comen]

Aktualnie nie ma już wody w korycie Sztoły. Zlikwidowana kopalnia wyłaczyła pompy i rzeka wyschła tak jak w górnym odcinku. Szkoda unikatowego krajobrazu, tym bardziej że taka katastrofa ekologiczna rozszerzy się w jakimś stopniu także na koryto Białej Przemszy którą Sztoła zasilała.