Śląskie: Jaworzno 8.12.2024

[Comen]

Jaworzno to miasto w zachodniej Małopolsce wg kryterium gospodarczego włączone w obręb województwa śląskiego. Faktycznie było to miasto na wskroś przemysłowe z kopalnią węgla i cementownią, a do dziś działa tu jedna z większych w kraju elektrowni cieplnych. Jej sylweta tajemniczo rysowała się na horyzoncie w kłębie mgieł i pary wodnej emitowanej przez wielkie chłodnie kominowe.

Elektrownia i geosfera spod Sadowej Góry.jpg

Pogoda rano była całkiem słoneczna, a potem powolutku niestety psuła się. Komunikacja tam i z powrotem pociągami zatrzymującymi się na stacji Szczakowa. Kiedyś z Krakowa do Jaworzna kursowały bezpośrednie autobusy autostradą A4, ale najwyraźniej ich czas minął. Nadal można natomiast stąd jechać autobusem bezpośrednio do Katowic. Na dość ogromnej, choć pustej stacji wita ciężkie powietrze. W sąsiedniej Trzebini to wiadomo: rafineria, a tutaj to chyba jedynie stare piece opałowe w prywatnych domach, bo przemysł ze Szczakowej raczej się już powynosił. Dawna cementownia to w tej chwili jedynie atrakcja dla miłośników urbeksu. Garbarnia chyba też straszy tylko dawnymi kominami.

Garbarnia w Szczakowej widok z Góry Piasku.jpg

Generalnie wrażenia są jednak ambiwalentne. Na wielkiej stacji nie ma kasy ani poczekalni, przed nią natomiast jest ładnie zaaranżowany plac z rzucającym się w oczy kolorowym globusem na postumencie.

Plac dworcowy w Szczakowej.jpg

Samo centrum miasta też sprawia całkiem przyjemne wrażenie, choć w bocznych uliczkach zdarzają się jeszcze zruderowane domy. Przy nowoczesnym centrum przesiadkowym vis a vis wielkiej galerii handlowej Galena wałęsa się sporo żuli grzebiących w śmietnikach. Z jednej strony nowoczesne pomysły biznesowe, z drugiej strony nędza niektórych mieszkańców.

Scenka z Jaworzna.jpg

Nim do centrum dotrę wstępuje do dwóch ciekawych kamieniołomów. Pierwszy nazwany z jakichś powodów polskimi "Malediwami".

Malediwy.jpg

Domyślam się, że ze względu na bazę nurkową przy stawie w którym stoją zatopione koparki, a może też na błękit wody w stawach, chociaż z początkiem grudnia należy w to raczej uwierzyć, bo zweryfikować nie tak łatwo.

Błękit Malediwów.jpg

Generalnie miejsce trochę przereklamowane. Nawet w tym roku byłem w dawnych kamieniołomach czy kopalniach wg mnie znacznie ciekawszych. Nazwa parku arboretum Gródek wg mnie też na wyrost.

Arboretum park Gródek.jpg

To raczej zwykły las porastający skałki dolomitowe i dawne przestrzenie kopalniane.

Skałki arboretum Gródek.jpg

Jakichś szczególnych drzew tam nie zauważyłem. Kiedyś spod stawu Wydra na którym stworzono wijącą się w esy floresy drewnianą kładkę na wyższy poziom prowadziły schody.

Kładka w S.jpg

Dziś w zasadzie żeby zrobić sensowną pętelkę wokół zbiornika trzeba wejść na górę nielegalną ścieżką. Widoki z góry są, ale jednak trochę ograniczone, bo szlak nie dochodzi do krawędzi skarpy, tylko biegnie kilka metrów od niej terenem mocno już zarośniętym.

Widok na staw Wydra.jpg

Brakuje tam w zasadzie zaaranżowanej platformy widokowej jak nad większym stawem, który jednak urokiem nieco ustępuje temu drugiemu na końcu wyrobiska.

Panorama stawu Koparki.jpg

W kilku miejscach brakuje też mapy całego tego kompleksu, a zwłaszcza ścieżki dydaktycznej, której przystanki spotyka się po drodze, ale raczej przypadkiem niż wg ustalonej marszruty.

Tablica na ścieżce dydaktycznej.jpg

Zresztą tematyka jest też przypadkowa bo np. tablica mówiąca o grądzie umieszczona jest na dnie wyrobiska, gdzie oczywiście żadnego grądu nie ma, co najwyżej jakieś nowe, głównie iglaste zadrzewienia. Poziom wody w stawie trochę podwyższony. Woda prawie zamarznięta. Kładka prawie na poziomie lustra wody. Przechodzę trochę z duszą na ramieniu, bo skapać się w takiej lodowatej raczej bym nie chciał.

Na malediwskim stawie.jpg

O tej porze roku i dnia pojawia się tu trochę ludzi na spacerze z pieskami, ewentualnie uprawiających biegi czy jazdę rowerem. Ciekawe czy w lecie są tam tłumy.

Poranek nad stawami Gródek.jpg

To chyba nie jest kąpielisko, ale ten magnesomat przy wejściu świadczy, że chętnych do odwiedzenia miejsca najwyraźniej nie brakuje.
Znacznie bardziej podobał mi się natomiast kamieniołom pod Sadową Górą nazwany geosferą. Powstał tu mały park tematyczny poświęcony przeszłości geologicznej.

Widok na kamieniołom pod Sadową Górą.jpg

W miejscu tym do lat 50-tych eksploatowano dolomity a potem kamieniołom zarastał. Stał się jednak znany ze względu na wielkie ilości drobnych skamieniałości, które można tu było odnaleźć na powierzchniach skał. Sporo powierzchni skalnych na dnie wyrobiska tworzy charakterystyczne fałdki zwane ripplemarkami powstałe w wyniku falowania wody w płytkim basenie. Gdzieś tam wspomniano, że to efekt prehistorycznego tsunami, ale wydaje mi się że to niemożliwe, bo to jest fala długa a jak już dociera na płycizny to nie takie spustoszenia wyczynia. Ripplemarki oglądać można w specjalnym oświetlonym pawilonie, chociaż pełno ich także na powierzchni nie osłoniętej dachem.

Pawilon ripplemarków.jpg

W sąsiedztwie jest też tężnia.

Tężnia.jpg

Na uwagę zasługują tablice edukacyjne, a zwłaszcza jedna poświęcona triasowemu drapieżcy wodnemu zwanemu notozaurem. Fajnie to się czyta, szkoda że nie ma dalszych opisów w tym stylu - ale sporo stoi pustych tablic, więc zapewne czekają jeszcze na redakcję.

Notozur bez tajemnic.jpg

W parku jest też tunel czasowy z krótkimi opisami poszczególnych okresów geologicznych. Towarzyszą temu globusy ukazujące układ kontynentów na Ziemi w poszczególnych czasach geologicznych.

Tunel czasu.jpg

Jest też rodzaj ogrodu botanicznego z różnymi mniej lub bardziej egzotycznymi roślinami.

Park roślin w geosferze.jpg

Jeden w centrum parku, drugi na jego obrzeżu z wrzosowiskiem. W grudniu oczywiście nie prezentuje się to jakoś okazale, ale domyślam się, że ciekawiej będzie w okresie wegetacyjnym.

Wrzosowisko.jpg

W kilku miejscach są ustawione figurki dawnych gadów - nad niewielkim stawkiem np. te słynne triasowe notozaury.

Figurki notozaurów.jpg

Na miejscu jest miejska placówka geologiczna organizująca lekcje muzealne i jakieś okolicznościowe imprezy.

Geosfera nad stawkiem.jpg

Zresztą w planach jest także wykorzystanie starej prochowni na Sadowej Górze gdzie są do zagospodarowania podziemne korytarze. Na etapie pomysłów projekt ten wygląda efektownie. Różne propozycje wykorzystania tej przestrzeni do celów muzealno-rozrywkowych obejrzeć można na wystawie w centrum miasta na tzw. Plantach.

Projekt Starej Prochowni.jpg

Planty to nowy park miejski w otoczeniu wspomnianej wyżej galerii handlowej. Ustawiono tu trochę obiektów kulturowych z przeszłości Jaworzna. Jest tzw. makieta dawnej kopalni węgla.

Makieta kopalni.jpg

Jest też pomnik biedaszybu.

Pomnik biedaszybu.jpg

W samym parku podobać się może fontanna czy cały system wodny opływający alejki.

Planty.jpg

Sklepy w galerii handlowej nieczynne, ale działa multikino, kilka restauracji, salon gier i klub muzyczny, tak więc mimo niedzieli był tam ruch. Po drugiej stronie drogi za głównym przystankiem stoi nowoczesna hala widowiskowa.

Hala widowiskowo sportowa.jpg

W stronę rynku prowadzi ulica Mickiewicza przy której kilka zabytkowych ceglanych budynków w tym gmach Sokoła.

Sokół.jpg

Rynek Jaworzna ma kształt dziwaczny. Trochę jak klepsydra albo gwiazdozbiór oriona.

Rynek Jaworzna.jpg

Z jednej strony zamyka go nowoczesna biblioteka, z drugiej w sumie też nowoczesny, mocno przekształcony budynek kolegiaty z wielkim trójkątnym przeszkleniem na przodzie. Kościół niestety mimo niedzieli zamknięty.
W górnej części rynku jest ukryta pod klombem kapsuła czasu, której strzeże jeden z tutejszych chomików.

Chomik z klepsydrą.jpg

Inny stoi bliżej biblioteki pod emblematycznym jaworem. W herbie Jaworzna są w związku z tą logiką Laura i Filon "umówieni" pod tym jaworem. Chomikowi towarzyszy drugi większy pomnik przedstawiający drwala. Mam wrażenie, że z bolącą nogą.

Rynek pomnik drwala.jpg

Ciekawy w zamyśle jest też pomnik Niepodległości stojący w rogu rynku na tzw. skwerze Legionów.

Pomnik niepodległości.jpg

Muzeum miejskie niestety w niedziele zamknięte. Podobno wystawa tutejsza jest ciekawie zaaranżowana, choć to tylko zwykła ekspozycja regionalna. W pobliskim parku Zielona poustawiano modele dawnych budynków fabrycznych stojących na terenie Jaworzna.

Makieta w parku Zielona.jpg

Na skraju parku znajduje się ładnie odrestaurowany budynek dawnej kompanii węglowej.

[gar]

W sezonie letnim na Malediwach są tłumy. Parkingi wokół płatne. Jest nawet gdzie pójść na kawę czy lody. Niestety miasto od kilku lat w to miejsce już nie inwestuje. Schody na górę rozebrano. Porządnych toalet brak (są tojki). Ogólnie marazm.

[Comen]

Ciekawe czy była jakaś obawa ze schody się zawalą, a te krawędzie są na tyle niestabilne, że nie powinno się po nich chodzić przynajmniej na masową skalę.

[gar]

Tego nie wiem. Z drugiej strony jeśli konserwacji brak to ryzyko zaczyna rosnąć.

[Adler]

W sezonie letnim na Malediwach są tłumy. Parkingi wokół płatne. Jest nawet gdzie pójść na kawę czy lody. Niestety miasto od kilku lat w to miejsce już nie inwestuje. Schody na górę rozebrano. Porządnych toalet brak (są tojki). Ogólnie marazm.

Prywaciarze tego jeszcze nie przejęli?

[gar]

To potężny kompleks, więc inwestycja raczej mało opłacalna, szczególnie, że jest to "obiekt" sezonowy.

[Comen]

Ale tam chyba się nie można kąpać. Jeśli woda jest tak "błękitna" to raczej ma dziwne domieszki i kąpiel nie wyszłaby na zdrowie.