Cmentarze wojenne w Małopolsce

[Jan M.]

Wywołany niejako do tablicy przez tadeksa, rzeczywiście rzadko stawiam znicze na cmentarzach pierwszo-wojennych mając z tyłu głowy, ile szkła i plastiku znoszę z poszczególnych cmentarzy, zwłaszcza tych oddalonych od cywilizacji. Sama Rotunda to co roku średnio dwa 70-cio litrowe plecaki, plus worki zwiezione podczas akcji koszenia cmentarza. Ktoś kto zapala znicz na mogile, ma miejsce w reklamówce lub plecaku na zniesienie już wypalonego. Faktem jest też to, że duża ilość zniczy to efekt upamiętnienia 11-go listopada przez szkoły. Sama akcja jest OK, nauczyciele i gmina zapominają o wypalonych już zniczach, żeby je w późniejszym czasie posprzątać.

Odnośnie cm. 169 w Łowczowie, wg spisów Jerzego Drogomira znanych jest czternaście nazwisk z szesnastu pochowanych tam żołnierzy armii A-W. Warto dodać, że widomo też jak przyporządkować nazwiska poległych do poszczególnych mogił.

[Adler]

W sumie nie pomyślałem, by zebrać ok. wypalonych 20 zniczy.

[Comen]

Panel poświęcony cmentarzom z okresu I wojny światowej prezentowany w ramach spotkań w krakowskim Międzynarodowym Centrum Kultury (MCK)
https://www.youtube.com/watch?v=L5_jHTMbXAY

[Adler]

Norden,
Sporo z tych miejsc poznaję, ale kilka nie kojarzę. Jakiś opis?

https://www.youtube.com/watch?v=5F9F6VCWwyA

[Norden]

Norden,
Sporo z tych miejsc poznaję, ale kilka nie kojarzę. Jakiś opis?

Praktycznie wszystkie zdjęcia z numerami i miejscowościami są tutaj:
https://kriegerfriedhoefe.blogspot.com/p/galerie_4.html

[Adler]

Ciekawe są nagrobki na cmentarzu nr 153 w Siedliskach. Takie nietypowe.
W planach mam nr 128 (Wawrzka) i 118 (Staszkówka).

[tadeks]

Fajny film cmentarny. Jakiś klucz, jakaś zasada przy doborze zdjęć były?
Na filmie od 15:38 Siemiechów cm.183,
ale nie rozszyfrowałem tego słupa na filmie od 0.29

[Adler]

Dobre wieści w sprawie cmentarza nr 175...

Kolejny cmentarz wojenny pod Tarnowem zostanie odnowiony.
Gmina Tarnów z dotacją na prace konserwatorskie nekropolii w Porębie Radlnej.

Rozpoczęcie niezbędnych prac konserwatorskich możliwe będzie dzięki dotacji wynoszącej 45 tysięcy złotych, którą samorząd pozyskał z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Wcześniej gmina otrzymała już na ten cel 50 tysięcy złotych od Wojewody Małopolskiego. Dzięki temu przygotowano już dokumentację techniczną prac konserwatorskich. W listopadzie minionego roku uzyskano też pozwolenia na przeprowadzenie remontu oraz pielęgnację drzew na zabytkowym cmentarzu.

Prace na nekropolii w Porębie Radlnej mają potrwać do końca tego roku.

źródło: tarnow.naszemiasto.pl

[Adler]

Na których (poza Łowczówkiem i Łużną) zachodniogalicyjskich cmentarzach wojennych spoczywają polscy żołnierze?
Ponoć 18% wszystkich grobów to polegli z polskimi lub polsko brzmiącymi nazwiskami. Zdaję sobie sprawę, że Polacy walczyli w trzech armiach, niemniej jednak chodzi mi o kwatery (aleje) tylko z Polakami. Czy są takie?

[tadeks]

Na których (poza Łowczówkiem i Łużną) zachodniogalicyjskich cmentarzach wojennych spoczywają polscy żołnierze?

W Marcinkowicach na cm. 352 pochowano znanych z nazwiska 7 legionistów. Jest malutka szansa, że w tym roku tam będę.
https://pl.wikipedia.org/wiki/Cmentarz_ ... rcinkowice

[Comen]

Które z tych punktów oferują ciekawe widoki a które wyróżniają się spektakularną architekturą?

[tadeks]

Na których (poza Łowczówkiem i Łużną) zachodniogalicyjskich cmentarzach wojennych spoczywają polscy żołnierze?

W Marcinkowicach na cm. 352 pochowano znanych z nazwiska 7 legionistów. Jest malutka szansa, że w tym roku tam będę.

Byłem, potwierdzam.

[Comen]

W poprzednią niedzielę zwiedzaliśmy kolejną grupę galicyjskich cmentarzy z I wojny światowej należącą głównie do okręgu VII obejmującego teren Powiśla Dąbrowskiego.

Krzyże.jpg

W sumie odwiedziliśmy bodaj 15 obiektów, w tym popołudniu 2 położone już na Pogórzu w Ryglicach i Zalasowej (w innym okręgu).

Wałki.jpg

Cmentarze różne: większe i mniejsze, mniej lub bardziej zadbane.

Wejście na cmentarz w Dąbrowie Tarnowskiej.jpg

Były takie, gdzie nagrobkom towarzyszyły tablice informacyjne, plany sytuacyjne, opisy a nawet specyficzne znaki czy herby.

Tablica w Uściu Jezuickim.jpg

Inne położone na uboczu, często nawet daleko w polu gdzie dojść można jedynie wzdłuż miedzy - raczej tylko dla wtajemniczonych. Tak było w jednym z przysiółków wsi Radogoszcz.

Radogoszcz w szczerym polu.jpg

Cmentarz w Zalasowej też dość zaniedbany z przewróconym nagrobkiem, natomiast mocno pilnowany przez pieski z sąsiedniej zagrody. Przy głównej drodze zachował się tam stary kamienny drogowskaz.

Stary drogowskaz do cmentarza w Zalasowej.jpg

Na odmianę odrestaurowany cmentarz w Ryglicach z pięknymi widokami na miasteczko oraz grzbiet Brzanki.

Cmentarz w Ryglicach.jpg

Oprócz nagrobków w kilku stylach stałym elementem zwłaszcza większych cmentarzy są pomniki pamięci z wierszowanymi sentencjami w języku niemieckim.

Inskrypcja z Żabna.jpg

Na mniejszych stoi zazwyczaj tylko symboliczny krzyż.

Bolesław.jpg

W tym okręgu zdarzają się też kwatery, gdzie oprócz pochówków z pierwszej wojny światowej znajdują się też groby z lat późniejszych (z II wojny światowej a nawet zmarłych po wojnie legionistów).

Z gwiazdą czerwoną.jpg

Na kwaterze w Gręboszowie były też wydzielone groby legionistów Piłsudskiego. Wiele z cmentarzy to kwatery na parafialnych nekropoliach. Tak było m.in. w Lisiej Górze, Żabnie, czy na jednym z cmentarzy w Radogoszczy. W Woli Rzędzińskiej i Bolesławiu kwatery są wydzielone i mają osobne wejście, ale sąsiadują z cmentarzem parafialnym.

Wola Rzędzińska.jpg

Dzięki temu zobaczyć można też było same współczesne cmentarze, a niektóre z nich mają również ciekawe obiekty jak stare grobowce, kolumny czy rzeźby.

Rzeźby na cmentarzu w Gręboszowie.jpg

Podobał mi się w tym względzie cmentarz w Gręboszowie oraz bardzo ładnie położony cmentarz w Szczucinie z nagrobkami na wydmie.

Szczucin nagrobki na wydmie.jpg

W grobach pochowani są żołnierze obydwu walczących armii, czasem oddzielnie, czasem razem. Nazwiska wielojęzyczne: Niemcy (Austriacy i Prusacy), Węgrzy, Czesi, Rosjanie, Włosi i oczywiście Polacy, często z imionami przekręconymi na niemiecki. W Otfinowie znalazłem nawet gefreitra o nazwisku Kania. Ale ten z CK Dezerterów na wojnie przecież nie poległ.

Gefreiter Kania.jpg

W położonych najdalej na północ cmentarzach w Uściu Jezuickim oraz w Szczucinie były też groby Chorwatów oraz Serbów (ci walczyli chyba wspólnie z Rosjanami po stronie Ententy).

Chorwackie ozdoby.jpg

Pogoda nie najgorsza choć marcowa (trochę słońca, trochę chmur i deszczu). Ciekawie spędzona dniówka z kilkoma innymi atrakcjami, no i w doborowym towarzystwie.

[Adler]

Na których (poza Łowczówkiem i Łużną) zachodniogalicyjskich cmentarzach wojennych spoczywają polscy żołnierze?
Ponoć 18% wszystkich grobów to polegli z polskimi lub polsko brzmiącymi nazwiskami. Zdaję sobie sprawę, że Polacy walczyli w trzech armiach, niemniej jednak chodzi mi o kwatery (aleje) tylko z Polakami. Czy są takie?

Wspomniany Gręboszów:

IMG_0349.jpeg

[Adler]

Comen,
Pytałeś o ten herb, kolorystykę.
To herb Dąbrowy Tarnowskiej.

Na tej tablicy informacyjnej jest też wspomniana przeze mnie pomyłka. Nie „Wundem”, tylko „Wundern” (niem. cudach). Na pomniku właściwa wersja inskrypcji.

IMG_0335.jpeg

[Comen]

Ładny herb. Taki skandynawski.

[gar]

Bardziej skojarzył mi się z zakonami rycerskimi, ale skojarzenia mają to do siebie, że każdy ma inne.

[Adler]

Kilka ujęć z wyjazdu:

IMG_0378.jpeg

IMG_0344.jpeg

IMG_0345.jpeg

IMG_0348.jpeg

IMG_0351.jpeg

[Adler]

Nawiązując do cmentarza nr 251 (Ujście Jezuickie), na którym spoczywa m.in. 130 żołnierzy chorwackich...Dowiedziałem się od koleżanek z pracy, że od tego cmentarza - rzut beretem - po drugiej stronie przeprawy przez Wisłę (w Opatowcu), stoi pomnik marszałka Józefa Piłsudskiego. Jak podają lokalsi, w tym miejscu w dniach 23, 24, 27 września 1914 w ciężkich bojach przeprawił się przez Wisłę 1. Pułk Piechoty Legionów.

Szkoda, że nie wiedziałem o tym wcześniej.

[Comen]

Jeden fakt ma z drugim coś wspólnego. To była ta sama bitwa?

[tadeks]

W marcu b.r. sześć dni poruszałem się po Małopolsce, a precyzyjniej po obszarze nieforemnego czworokątna: Podłęże- Szczucin- Pilzno- Nowy Sącz. Głównym celem były cmentarze z I w. św. Były też inne atrakcje- już na forum opisane przez Adlera i Comena.
Ograniczę się więc do tematu wątku.

Relacja to to nie będzie.

,u mnie też nie. To bardziej sprawozdanie, wyliczanka z krótkimi info. Wrzucę też trochę fotek.
A więc:
1. dzień. 25 cmentarzy.
Ten dzień i dwa kolejne z Andrzejem, mieszkańcem Wojnicza.
1. 266 -Borzęcin, kwatera na komunalnym.
2. 262- Przybysławice, w remoncie.
3. 256- Pasieka Otfinowska, wśród pól u podnóża wałów przeciwpowodziowych na Dunajcu.
4. 255- Wietrzychowice, na parafialnym.
5. 254- Miechowice Małe, malutki, a pochowano na nim aż 224 żołnierzy.
6. 263- Zaborów, na parafialnym.
7. 319- Uście Solne, na parafialnym.
8. 320- Niedary. Był na prywatnej posesji, takie miałem info. Od niedawna niezależne wyjście.
9. 321- Świniary, pojedynczy grób obok kapliczki.
10. 322- Grobla, kwatera na parafialnym.
11. 318- Wrzępia, w lesie.
12. 317- Bogucice,
13. 316- Gawłów, na terenie przykościelnego cmentarza ewangelickiego.
14. 315- Krzeczów,
15. 275- Brzesko. To kwatera wojenna na zamkniętym kirkucie. Weszliśmy przez niski mur.
16. 276- Brzesko. To cm. samodzielny obok kirkutu.
17. 277- Okocim, pojedyncza mogiła poniżej parku pałacowego Goetzów.
18. 278- Jadowniki, na parafialnym.
19. 280- Porąbka Uszewska, niedaleko Groty Matki Bożej z Lourdes w Porąbce Uszewskiej opisanej przez Comena.
20. 298- Tymowa, na parafialnym.
21. 297- Czchów, na parafialnym.
22. 291. Domosławice, na parafialnym.
23, 24, 25. Cm. 290, 289, 288- Charzewice. Na tych trzech byłem wcześniej z Adlerem i Comenem. Cm. 290 najpiękniejszy i największy z tych trzech, jest w remoncie.

tadeks,
na ilu (których) jeszcze nie byłeś?

Podczas tej sześciodniówki na 86 cmentarzach, w tym na ok. 60 pierwszy raz.
W sumie cm. zachodniogalicyjskich odwiedziłem ok. 350, a na ok. 50 nie byłem.

cdn. nastąpi, o ile nie zanudzam, bo tego jeszcze trochę będzie.

[Adler]

W sumie cm. zachodniogalicyjskich odwiedziłem ok. 350, a na ok. 50 nie byłem.

W regionie krakowskim? Czy coś jeszcze?

[tadeks]

... na ok. 50 nie byłem.

W regionie krakowskim? Czy coś jeszcze?

Głównie w regionie krakowskim. Również Niepołomice i okolice, Nowy Sącz z okolicami. Są też pojedyncze w różnych rejonach, też cmentarze z nadanym numerem, ale zlikwidowane, z których zwłoki ekshumowano, np. w Jordanowie (370), w Myślenicach (372). Niekiedy na miejscach, gdzie był cmentarz nie ma nic, ale namiary (współrzędne) można znaleźć w sieci. Niekiedy jest jakaś tablica informująca o istniejącym kiedyś cmentarzu, np. 162 w Tuchowie, jakaś kapliczka np. 37 w Krajowicach.

Wracając do mojej sześciodniówki,
2. dzień. 23 cmentarze.
1. 334- Chełm.
2. 332- Brzezie, to kwatera na parafialnym.
3.376- Suchoraba
4. 333- Cichawa. Ten w szczerym polu bardzo mnie zauroczył. Ma coś w sobie, że jak się go ogląda, to aż dreszcze przechodzą.
5. 335- Niegowić, na parafialnym.
6. 336- Gierczyce- Czyżyczka. Jeden z najpiękniej położony, ale przed nim coś się buduje i panorama zostanie spaskudzona i ograniczona.
7. 337- Grabina.
8. 338- Nieprześnia. Pięknie położony. Ma ciekawą historię związaną m.in z wieloletnią opiekunką tego cmentarza, to Pani Irena Saława. Warto o niej poczytać.
9. 339- Sobolów. Na parafialnym.
10. 310- Leszczyna. Piękny. Kilka lat temu nie mogłem go odnaleźć, dlatego w tym roku na nim bardzo mi zależało. Teraz też łatwiej tam trafić.
11. 344- Tarnawa, na parafialnym.
12. 343- Kępanów, a dokładniej to raczej Grabie.
13. 360- Słupia. Piękny, w lesie.
14. 361- Krasne-Lasocice. Obok cm. parafialnego. Ma skomplikowaną historię.
15. 367- Mordarka. To tylko stara kapliczka przy drodze na wschód od Limanowej obok której istniał cmentarz. Prochy tam pochowanych ekshumowano i przeniesiono na cm. 366.
16. 352- Marcinkowice. Pisałem na forum już o nim w związku z pochowanymi tam Legionistami.
17. 353- Tęgoborze. Ciekawa kwatera na parafialnym.
18. 351- Zabełcze. Tu również groby żołnierzy Wermachtu.
19. 354. Sienna. Pierwotnie znajdował się w miejscowości Zbyszyce. W 1942 został przeniesiony w związku z budową zapory wodnej w Rożnowie.
20. 356- Podole.
21. 296- Paleśnica. Pod lasem na starym cm. parafialnym.
22. 295- Paleśnica. Na parafialnym,pięknie odnowiony. W kamieniu.
23. 184- Brzozowa. Obok starszej od cmentarza kapliczki z figurką Matki Boskiej.

Wrzucę swoje fotki z podejścia do cm. i z cm. 333 Cichawa, który mnie tak zauroczył:



Także daję namiary na zdjęcia i informacje o tym cmentarzu ze strony "Strażnicy Czasu". Tam też pod koniec strony film z YouTube - autor Jarosław Kucybała . Polecam.
http://www.straznicyczasu.pl/viewtopic.php?f=14&t=4298

cdn. nastąpi

[tadeks]

Ciąg dalszy mojej sześciodniówki cmentarnej.
Dzień trzeci. 16 cmentarzy.
1. 173- Pleśna. Piękny, w lesie.
2. 172- Łowczówek,
3. 170- Łowczów,
4. 171- Łowczówek. Najbardziej znany, na forum wielokrotnie opisywany lub wspominany.
5. 187- Lichwin Zagórze. Na tym i następnym byłem wcześniej z Adlerem i Comenem.
6. 186- -II-
7. 182- Siemiechów,
8. 185- Lichwin - Gródek (Głowa Cukru),
9. 155- Stadniczówka,
10. 154- Chojnik - Zawodzie,
11. 156- Siedliska, kwatera na parafialnym.
12. 159- Lichwin - Łazy,
13. 158- Tuchów- Garbek. Pięknie odnowiony.
14. 162- Tuchów. Nie istnieje. Była to kwatera wojenna na kirkucie.
15. 178- Woźniczna. Centralne miejsce cmentarza, to kurhan.
16. 179- Kłokowa.
Kilka z tych cmentarzy położone jest na odludziu, w lesie i dojazd w okolice i dojście do cmentarza bywają skomplikowane. Szukając niektórych cmentarzy trochę z Andrzejem nachodziliśmy się tego dnia.
Wrzucę zdjęcie z Garbka (158). Widać rzeźbę Chrystusa z z wydziobaną przez dzięcioła dziurą w prawym boku Chrystusa.
Ale zbieżność z powszechnie znanym wydarzeniem. Uszkodzenie niedawno zostało zlikwidowane. Czy dzięcioł powtórzy swoją działalność? Niektórzy tak przewidują.

[tadeks]

Ciąg dalszy mojej penetracji cmentarzy w Małopolsce.
Dzień czwarty, 16 cmentarzy.
To z Adlerem i Comenem, którzy o tej dniówce sporo już napisali i wrzucili trochę fotek. Obu dziękuję za wspólną dniówkę. Ograniczę się do wyliczanki.
1. Cm. 248- Dąbrowa Tarnowska,
2. 246- Radgoszcz- na parafialnym.
3. 244- Radgoszcz- Narożniki. W lesie,
4. 245- Radgoszcz- Zadębie. Mały, ale 136 poległych tu pochowano.
5. 247- Szczucin.
6. 249- Bolesław.
7. 250- Gręboszów.
8. 251- Ujście Jezuickie.
9. 252- Otfinów.
10. 253- Żabno.
11. 207- Lisia Góra.
12. 204- Wola Rzędzińska.
13. 205- Wałki.
14. 168- Kowalowa.
15. 167- Ryglice.
16. 166- Zalasowa.
Większość cmentarzy wojennych odwiedzonych tego dnia położone jest na cmentarzach parafialnych lub obok takich, więc dotarcie do nich nie stanowi problemu.
cdn nastąpi