O ile można się domyślić dlaczego tak a nie inaczej nazwano np. Kozi Wierch, Rysy czy Wysoką Kopę to już Hnatowe Berdo (berdo to: skalisty szczyt lub grzbiet góry, wzgórze), Halicz czy chociażby Sudety mogą stanowić zagadkę.
Wiecie np. skąd wzięła się nazwa Bieszczady ?
Otóż, np. cytując Wikipedię: ..."Nazwy Bieszczady używa się zwykle w Polsce jako synonimu polskich Bieszczadów (które są jedynie częścią Bieszczadów Zachodnich). 'Bieszczad' i 'Beskid' były od wieków określeniem gór oddzielających Polskę i Ruś od Węgier. Etymologia wyrazów 'Bieszczad' i 'Beskid' jest niejasna, czasem wywodzi się te słowa od trackiego ludu Bessów, których obecność na północ od Karpat odnotował Ptolemeusz.
Kazimierz Dobrowolski w 1938 objaśnił toponimię 'Beskidu' i 'Bieszczadu' na tle nazewnictwa bałkańskiego łącząc ją z albańską nazwą terenową bjeska, bjeske oznaczającą halę górską, łąkę lub pastwisko.
Za etymologią germańską Jan Michał Rozwadowski w 1914 wywiódł wyraz 'Bieszczad' z gwar środkowo-dolno-niemieckich od beshêt, beskēt od skaid-, skid.– geograficzny „przedział lub rozdział wód”.
Ale mi osobiście bardziej przypadła do gustu legenda przytoczona w książce Andrzeja Potockiego pt. "Księga legend i opowieści bieszczadzkich". Legenda głosi, iż nazwa Bieszczady pochodzi od słów Biesy i Czady.
Otóż:cyt. "Na początku na tym skrawku ziemi zapomnianym przez Boga, tylko diabły harcowały. Awantury, rozboje i gwałty czyniły między sobą.
Nie były to jakieś diabły szczególne, ot zwyczajne rogate i włochate pospólstwo. Ich mnogość powodowała, że ludzie nie chcieli się na tym terenie za żadne skarby osiedlać. Wydawało się, iż ta część Karpat na zawsze pozostanie diablo bezludna. Nawet nazwy swojej wtedy nie miała, bo niby jak nazwać taką diablą krainę?
Kiedy w wyniku eksperymentów genetycznych wyhodowano w piekle dwie nowe odmiany diabłów, jedne nazwano biesami, a drugie czadami. Różniły się one znacznie od reszty diablej populacji dlatego, najgorętsza egzekutywa piekielna postanowiła umieścić je w oddzielnym rezerwacie. Wybór ten padł na tę dotąd nienazwaną, czarcią krainę. Wyłapano tu dotychczasową biesią hołotę, po czym zaludniono, a raczej zadiablono piekielny rezerwat, biesami i czadami. Wtedy też powstała jego nazwa- BIESZCZADY.
Ale gdzie jest diabeł, powinien być i anioł, bo gdzie jest zło, powinno być i dobro. Zawsze tak było i tego porządku nawet diabły nie ważą się zmieniać. Niestety sfery niebieskie nie zgodziły się wysyłać do bieszczadzkiego rezerwatu aniołków, bo one były edukowane przeciw zwyczajnym diabłom, a nie genetycznym mutantom. Zachodziła przeto obawa, że aniołkowie mogą nowemu zadaniu nie podołać, a co gorsza same zejdą na psy, czyli inaczej mówiąc ulegną diabelskim pokusom.
Wtedy zagrały biesy z czadami w orła i reszkę.Wyszło im, że biesy będą od złego, a czady od dobrego. I natychmiast wróciła normalność do tej krainy, a wraz z nią przybyli ludzie. Nie od razu, ale powoli zaczęli zasiedlać coraz to nowe doliny nad rzekami i potokami, a potem poszli nawet w góry, pod samymi połoninami zakładali wsie.
Jedni przybywali tu z Małopolski, inni z Rusi, a jeszcze inni z Wołoszy, ze Słowacji i od Madziarów. Tak się tu wymieszali, wykotłowali, że teraz nie poznasz kto stąd- bo każdy jest stąd. A biesy i czady? No cóż, robią od kilkudziesięciu wieków swoją zwykła diablo-anielską robotę, raz lepiej, raz gorzej, bo przecież nie sposób wszystkim ludziom dogodzić." koniec cytatu...
A powtarzana przez wszystkich nazwa - Tatry ? Np. wg pewnego dowcipu zawdzięczamy ją dwóm wieśniakom ze Słowacji, którzy wędrując po górach liczyli szczyty: "Ta 1, ta 2. Ta tri...". <tak> Tyle dowcip a poważniej nazwa Tatry prawdopodobnie pochodzi od nazwy starosłowiańskiej Tritri, co oznacza skały lub szczyty skalne. Na starych mapach nasze najbardziej znane góry byłe oznaczane nazwą niemiecką Schneeberg – Góra Śnieżna, ponieważ w Tatrach leży pokrywa śniegu dłużej niż w innych miejscach.
A Karpaty ? Znowu, cytując za Wikipedią, "...nazwa "Karpaty" pochodzi najprawdopodobniej od nazwy dackiego plemienia Karpów, mieszkających w pierwszym tysiącleciu naszej ery na terenie Karpat Wschodnich. Wymienia ją Ptolemeusz w II wieku n.e. (w postaci Karpates Oros). Być może nazwa ta wywodzi się od indoeuropejskiego słowa korpata − "góra", "skała". Inną hipotezą jest jej pochodzenie od przedindoeuropejskiego cara − "kamień". W XIII- i XIV-wiecznych oficjalnych dokumentach węgierskich Karpaty pojawiają się pod nazwą Thorchal bądź Tarczal lub rzadziej jako Montes Nivium."
A wiecie skąd wzięła się nazwa Świnica - jednego z najwyższych szczytów Tatr Polskich? Są dwie wersje: pierwsza mówi o podobieństwie masywu Świnicy do świńskiego łba, gdzie uskok Niebieskiej Turni stanowi zakończenie pyska, grań od Świnickiej Kopy do Niebieskiej Turni jego przedłużenie, a Świnica uszy wraz z częścią przednią. Druga z teorii zakłada, że próby zdobycia szczytu spełzały na niczym ze względu na trudności. Góra, więc zachowywała się „po świńsku nie dając wejść na swój wierzchołek szturmującym go śmiałkom. Istnieje jednak też wersja, że po raz pierwszy opisywana góra pojawia się nie jako Świnica, ale jako Świcina. Nie można więc wykluczyć i takiej możliwości, iż pochodzi ona od świtu (np. słońce po raz pierwszy pojawia się nad Halą Gąsienicową, wyłaniając się zza Świnicy) lub od świecenia (być może oświetlanie skał o określonej godzinie).
A - bliższe mam nadzieję nie tylko mi - Sudety ? Pomijam już odmienne od polskiego nazewnictwo czeskie. Co znaczy słowo "Sudety" ? Kiedyś myślałem, że pochodzi być może od słowa "sud" - południe... Nic bardziej mylnego... I, ponownie za Wikipedią, cyt. "...na temat pochodzenia nazwy "Sudety" nie ma wśród naukowców jednoznacznej opinii, większość opowiada się jednak za celtyckim jej pochodzeniem. Wyraz "Sudéta" posiada rdzeń "sud" oznaczający dzika oraz przyrostek "-éta" oznaczający las. Pierwotne znaczenie mogło więc brzmieć jako "las dzików" lub "las dzikich świń".
Takie przykłady można mnożyć w prawie w nieskończoność. Szczególnym polem do popisu zdają się tu być (przynajmniej wg mnie) jednak Bieszczady, z racji ich geograficznego położenia na styku wielu kultur i narodów.
Zastanawialiście się kiedyś, zdobywając kolejne Hrywanie, Połoniny i inne Wierchy, dlaczego nazywają się tak a nie inaczej ? Czy nie prościej byłoby zdobywać np. "górę numer katalogowy 197 o wysokości 2301 m n.p.m" a nie wspomnianą już Świnicę ? Może i prościej ale jakże nudno...
Jeśli udało się Wam rozszyfrować nazwy chociaż tych osobiście przez Was zdobytych szczytów, poznanych wzdłuż i wszerz pasm górskich, odwiedzonych miejscowości - pochwalcie się i podzielcie swą wiedzą z innymi. Będą Wam (a ja na pewno) wdzięczni
!
.
